Alles wat je wilt weten over crowdfunding: waar moet je op letten?

25 maart 2019, De Volkskrant

Het bedrag dat particulieren via crowdfunding uitlenen aan bedrijven groeit in Nederland tot jaarlijks 300 miljoen euro. De informatie op de platforms over die ondernemers en de risico’s is verbeterd, maar blijft lastig te vergelijken. Acht vragen over crowdfunding.

Aan wat voor bedrijven kan ik zo geld uitlenen?

Een bont gezelschap bedrijven trekt geld aan via crowdfundingplatforms. Aan de ene kant wil een politiehondentrainer uit Sprundel 50 duizend euro lenen tegen 9,9 procent rente. Aan de andere kant heeft Greenchoice eind vorig jaar 4,5 miljoen euro opgehaald voor de bouw van zonneparken. De geldschieters ontvangen 4,5- tot 5 procent rente van deze energieleverancier.

De leners zijn te verdelen in midden- en kleinbedrijf (mkb’ers) en in grotere ondernemingen. Mkb’ers zijn vooral te vinden bij Geldvoorelkaar, Funding Circle en Collin Crowdfund. Grotere ondernemingen kiezen eerder voor NPEX en DuurzaamInvesteren. Deze vijf platforms zijn de grootste van de bijna vijftig platforms die Nederland rijk is. Samen is dit vijftal goed voor ruim de helft van alle bedrijfsleningen. Vorig jaar haalden ondernemers zo’n 300 miljoen euro op via dit soort platforms, meldt marktonderzoeker CrowdfundingCijfers.nl.

Crowdfunding wordt vaak gepresenteerd als een alternatief voor terughoudende banken. Zijn de banken al overbodig?

Nog lang niet en dat zullen ze ook niet worden. Crowdfunding groeit stevig, maar het totale bedrag dat op deze manier wordt uitgeleend aan bedrijven bedraagt slechts een fractie van de totale financieringsbehoefte. Bij crowdfunding gaat het om honderden miljoenen, terwijl de anderhalf miljoen mkb’ers zo’n 6 miljard euro per jaar lenen bij banken.

In Engeland is crowdfunding al een stuk groter. ‘Onze Britse tak leent meer uit aan het kleinbedrijf dan de twintig grootste banken’, zegt Jeroen Broekema, directeur van de Nederlandse vestiging van Funding Circle. Broekema verwacht dat crowdfunding in Nederland ook vele malen groter gaat worden ten koste van banken. ‘Met name kleine bedrijven zitten te springen om geld. Wij bieden particulieren de kans hun geld direct in de reële economie te steken.’

Waarom zie je bij crowdfunding niet dat één platform domineert, zoals bij andere sectoren met platforms?

‘Er wordt al jaren geroepen dat er consolidatie komt, maar die blijft uit’, zegt Gijsbert Koren, oprichter van CrowdfundingCijfers.nl. ‘De voornaamste reden is dat platforms verschillende markten bedienen. Een platform dat leningen tot 250 duizend euro voor kapsalons en loodgieters aanbiedt, kan niet daarnaast ook het beste zijn in obligaties vanaf 1 miljoen euro voor middelgrote bedrijven. Dat zijn twee totaal verschillende werelden.’

Dat kan iedereen die rondsnuffelt op de sites van de platforms bevestigen. Platforms zoals DuurzaamInvesteren en NPEX (beurs voor onder meer obligaties van middelgrote bedrijven) presenteren zich als financiële bemiddelaars. Het gaat vaak om miljoenenleningen en de minimuminleg is soms duizend euro. De rente is doorgaans niet hoger dan 6 procent.

Aan de andere kant afficheren Geldvoorelkaar, Funding Circle en Collin Crowdfund zich als de redders van kleine ondernemers die geen gehoor vinden bij banken. Beleggers kunnen soms al vanaf 50 euro instappen in een lening aan een winkeltje met vintage kleding. De rente ligt zo rond de 8 procent per jaar en kan bij risicovolle ondernemers bij Funding Circle oplopen tot bijna 20 procent.

Over rente gesproken: hoe zit het met het rendement?

Vijf jaar geleden viel daar nog weinig zinnigs over te zeggen. Crowdfunding kwam net van de grond en het was nog niet duidelijk of de mkb’ers die geld leenden ook alles gingen terugbetalen. Een paar failliete bedrijfjes hebben immers een flinke impact op het totale rendement.

Nu platforms wat langer bestaan en veel ondernemers de leningen aan het aflossen zijn, worden de cijfers betrouwbaarder. Veel grote platforms laten zien wat het rendement over de hele leningenportefeuille is. Dat is wat er overblijft voor een investeerder na kosten en na afboeking van niet terugbetaalde leningen. Hoewel platforms aangesloten bij de branchevereniging afspraken hebben gemaakt over de cijfers, loopt de presentatie van de rendementscijfers nog flink uiteen. Dat geldt ook voor de rendementen. Geldvoorelkaar komt met een nettorendement van 4,4 procent, Collin Crowdfund met 3,7 procent en Funding Circle claimt een verwacht rendement van 6- tot 8 procent. Wie nieuwsgierig is naar de rendementen, moet op platforms kijken onder het kopje statistieken.

Oprichter Gijs Koren van CrowdfundingCijfers.nl, die de rendementen waar mogelijk naast elkaar zet, plaatst een kanttekening bij de cijfers. ‘Je moet je niet blindstaren op die rendementen. Een platform dat sterk groeit, heeft veel leningen die net zijn gestart. Het rendement over het verleden zegt dan niet zoveel. Bovendien bieden de behaalde rendementen geen garantie voor de toekomst.’ Gemiddeld over alle platforms was het rendement vorig jaar 4,3 procent.

Wat vinden de toezichthouders van de platforms?

Vorig jaar april riep de Autoriteit Financiële Markten (AFM) nog dat de informatieverstrekking van de meerderheid van de platforms onder de maat was. De informatie over de projecten was gebrekkig en de AFM had al eerder gewaarschuwd dat platforms onvoldoende inzicht gaven in de risico’s.

Sinds kort is de toonzetting van de AFM positiever. Eind vorig maand meldde deze toezichthouder dat veel platforms hun informatieverstrekking flink hebben verbeterd. Dat geldt vooral voor de informatie over betalingsachterstanden. Het was voorheen vaak onduidelijk welke criteria platforms hanteerden. Het maakt nogal uit of een platform na negentig dagen of pas na een jaar in de cijfers verwerkt dat een lener geen rente en aflossing meer betaalt.

Er zijn nog geen specifieke regels voor crowdfunding. De platforms zijn bijvoorbeeld geen banken omdat ze het geld van particulieren direct doorsluizen naar de leners. De meeste platforms hebben een ontheffing van de AFM. Zowel de AFM als de platforms vinden dat het tijd is voor speciale regels die de particulier beter beschermen. Er is wetgeving in de maak, maar het is onduidelijk op welke termijn die van kracht wordt. Het is bijvoorbeeld de vraag of Den Haag het voortouw wil nemen of wacht op regels uit Brussel. De Europese Commissie sleutelt ook aan regels voor dit fenomeen dat in heel Europa in opkomst is.

Wat kan er beter?

Hoewel de transparantie op de platforms groter is dan een paar jaar geleden, kan het nog beter. Dat blijkt uit het feit dat dat CrowdfundingCijfers geen enkel platform kon vinden dat in aanmerking kwam voor het predicaat ‘het meest transparante platform 2018’.

Een van de wensen is een uitsplitsing van de rendementscijfers naar risicoklasse. Nu is er alleen een cijfer voor alle leningen. Funding Circle laat weten te streven naar zo’n splitsing maar dat er nu nog onvoldoende gegevens zijn.

Een ander aandachtspunt is de onafhankelijkheid van de stichting waar het geld van beleggers tijdelijk wordt geparkeerd. Soms is die onafhankelijkheid onvoldoende gewaarborgd, omdat er directieleden van het platform in het stichtingsbestuur zitten. Het geld stallen bij een notaris, zoals bij DuurzaamInvesteren gebeurt, is ook een mogelijkheid.

Waar moeten beleggers op letten?

Spreid je leningen over veel bedrijven en projecten. Zo voorkom je dat de impact van een omvallend bedrijf groot is. Uit de cijfers van de platforms blijkt dan 2 tot 6 procent van de leners het geld niet of gedeeltelijk terugbetaald.

Verder adviseert de AFM nooit meer dan 10 procent van je vrij belegbaar vermogen in crowdfunding te steken.

Hoe kijkt de fiscus naar crowdfunding?

Geld uitgeleend aan een politiehondentrainer of zonnepark hoort gewoon bij je vermogen in box 3. Je moet deze bedragen zelf opgeven bij de Belastingdienst.